زهرا سمنگان، پایگاه خبری سرخط: استان لرستان به عنوان گنجینه‌ای با ۲۵ درصد تنوع زیستی ایران و ۱۰ درصد جنگل‌ها، با چالش‌های محیط زیستی و ضعف مدیریت روبه‌روست. این یادداشت به بررسی این مسائل و نقش اداره کل محیط زیست لرستان در حفاظت از محیط زیست می‌پردازد.
به گزارش پایگاه خبری سرخط، لرستان با دارا بودن بیش از ۲۵ درصد تنوع زیستی ایران، ۱۰ درصد جنگل‌های کشور و تالاب‌های ثبت‌شده در کنوانسیون رامسر، یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های طبیعی ایران است. جنگل‌های بلوط زاگرس، گونه‌های نادر مانند پلنگ ایرانی و سمندر لرستانی، و رودخانه‌های خروشان، این استان را به قلب اکوسیستم ایران تبدیل کرده‌اند.
با این حال، مشکلات محیط زیستی رو به گسترش و ضعف مدیریتی اداره‌کل منابع طبیعی و اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان، این میراث طبیعی را در معرض نابودی قرار داده است.
این گزارش به بررسی این چالش‌ها، نقش کلیدی سازمان محیط زیست در حفاظت از لرستان، و اهمیت این استان برای محیط زیست کل ایران می‌پردازد.
اهمیت محیط زیست لرستان برای ایران
لرستان نه‌تنها به دلیل تنوع زیستی و منابع طبیعی‌اش برای ساکنان خود حیاتی است، بلکه نقشی کلیدی در پایداری محیط زیست کل کشور ایفا می‌کند.
جنگل‌های زاگرس، که بخش عمده‌ای از آن‌ها در لرستان قرار دارند، به‌عنوان ریه‌های ایران، دی‌اکسید کربن را جذب و اکسیژن تولید می‌کنند. این جنگل‌ها همچنین در تنظیم آب‌وهوا و جلوگیری از فرسایش خاک نقش دارند.
تالاب‌های لرستان، مانند تالاب‌های پلدختر، زیستگاه پرندگان مهاجر و گونه‌های آبزی هستند و به حفظ تعادل اکولوژیکی منطقه کمک می‌کنند.
تخریب این اکوسیستم‌ها می‌تواند زنجیره‌ای از اثرات منفی را در سایر مناطق ایران، از جمله افزایش گردوغبار و کاهش منابع آبی، به دنبال داشته باشد.
چالش‌های محیط زیستی لرستان
لرستان با مشکلات زیست‌محیطی متعددی مواجه است که ریشه در فعالیت‌های انسانی، تغییرات اقلیمی و مدیریت ناکارآمد دارد:
1. شکار غیرمجاز و کاهش تنوع زیستی:
بر اساس گزارش‌های مختلف، سالانه اشخاص متخلف با اسلحه‌های غیرمجاز دستگیر می‌شوند که گونه‌های نیازمند حفاظت را شکار می‌کنند. کاهش جمعیت گونه‌های در معرض انقراض نشان‌دهنده ناکافی بودن اقدامات حفاظتی است.
2. تخریب جنگل‌ها و مراتع:
جنگل‌های بلوط لرستان به دلیل قطع قانونی و غیرقانونی درختان برای سوخت، تهیه ذغال، توسعه کشاورزی و آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی در حال نابودی هستند.
3. آلودگی منابع آب و خاک:
برداشت بی‌رویه آب از رودخانه‌ها و آلودگی ناشی از پسماندهای صنعتی و کشاورزی، منابع آبی لرستان را تهدید می‌کند. مدیریت ناکارآمد پسماندهای شهری و نبود زیرساخت‌های بازیافت، آلودگی خاک و آب را تشدید کرده است.
4. گردوغبار و آلودگی هوا:
در سال‌های اخیر، مناطق مختلف لرستان چندین روز بسیار آلوده را به دلیل گردوغبار تجربه می‌کنند. این پدیده سلامت عمومی را به خطر انداخته و نشان‌دهنده ضعف در هماهنگی‌های منطقه‌ای برای مقابله با این بحران است.
5. تغییر کاربری اراضی:
ساخت‌وسازهای مجاز و غیرمجاز، بویژه ویلاها، زیستگاه‌های حیات‌وحش را تخریب کرده و اکوسیستم‌های شکننده را به خطر انداخته است.
نقش قابل توجه وزارت جهاد کشاورزی
وزارت جهاد کشاورزی نقش برجسته‌ای در حفاظت از محیط زیست استان‌ها، از جمله لرستان، دارد.
این وزارتخانه مسئول مدیریت منابع طبیعی، نظارت بر بهره‌برداری از مراتع و جنگل‌ها، و ترویج کشاورزی پایدار است.
با این حال، سیاست‌های ناکارآمد در مدیریت و توزیع منابع آبی، عدم نظارت بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی، و ترویج روش‌های کشاورزی غیرپایدار، به تخریب جنگل‌ها و فرسایش خاک در لرستان دامن زده است.
تغییر نگاه و همکاری نزدیک‌تر بین جهاد کشاورزی و اداره کل محیط زیست می‌تواند از طریق اجرای طرح‌های احیای جنگل، مدیریت مراتع و آموزش کشاورزان، به کاهش فشار بر اکوسیستم‌های طبیعی کمک کند.
ناتوانی و ضعف مدیریتی اداره کل محیط زیست لرستان
اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان، به‌رغم تلاش‌هایش، به دلیل ضعف‌های مدیریتی و محدودیت‌های ساختاری، در حفاظت از محیط زیست ناکام مانده است:
1. کمبود منابع مالی و انسانی:
مدیران محیط زیست، بارها از کمبود بودجه گلایه کرده‌اند اما هیچ‌گاه گزارشی از تلاش و رایزنی برای افزایش بودجه این سازمان دریافت نشده است. مدیران و نمایندگان تمام ادوار باید توضیح دهند چرا بودجه این سازمان مهم، بسیار کمتر از ردیف‌های دیگر است.
2. ضعف در نظارت و اجرای قوانین:
علی‌رغم وجود قوانین زیست‌محیطی، نظارت بر صنایع آلاینده و فعالیت‌های غیرقانونی مانند شکار و قطع درختان ضعیف است. فساد اداری و عدم پیگیری تخلفات، اجرای این قوانین را با مشکل مواجه کرده است.
3. ناکارآمدی در فرهنگ‌سازی:
برنامه‌های آموزشی اداره کل محیط زیست، ناکافی و ناکارآمد است. نبود برنامه‌های منسجم برای آموزش جوامع محلی و گردشگران، به تخریب‌های زیست‌محیطی دامن زده است.
4. مدیریت ضعیف پسماند:
برنامه‌های اجرا شده درباره مدیریت پساب‌های صنعتی نتیجه عملی نداشته و دفع غیربهداشتی پسماندها همچنان ادامه دارد. این موضوع نشان‌دهنده ضعف در نظارت و اجرای مقررات است.
5. نبود هماهنگی بین‌سازمانی:
حفاظت از محیط زیست نیازمند همکاری نهادهایی مانند دانشگاه، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی و استانداری است. اما فقدان هماهنگی، اجرای طرح‌های حفاظتی را مختل کرده است.
راهکارها و پیشنهادها
برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی لرستان و تقویت مدیریت محیط زیست، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:
– افزایش بودجه و نیروی انسانی:
تخصیص اعتبارات کافی و استخدام محیط‌بانان بیشتر برای نظارت مؤثر بر مناطق حفاظت‌شده.
– تقویت نظارت و اجرای قوانین:
افزایش تعداد بازرسان و استفاده از فناوری‌های نظارتی برای رصد تخلفات.
– آموزش و آگاهی‌بخشی گسترده:
برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کشاورزان، گردشگران و جوامع محلی، و تولید محتوای رسانه‌ای برای ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست.
– مدیریت پایدار منابع:
همکاری وزارت جهاد کشاورزی و اداره کل محیط زیست برای اجرای طرح‌های احیای جنگل، مدیریت مراتع و ترویج کشاورزی پایدار.
– تقویت گردشگری مسئولانه:
همکاری با سازمان‌های غیردولتی و میراث فرهنگی برای توسعه گردشگری پایدار و جلوگیری از تخریب طبیعت.
– همکاری نزدیک با دانشگاه:
همکاری با محققان، استادان دانشگاه و دانشجویان و حمایت از تحقیقات مرتبط از راه‌های موثر و مهم برای حفاظت از محیط زیست است.
نتیجه‌گیری
لرستان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تنوع زیستی ایران، در معرض تهدیدات جدی زیست‌محیطی قرار دارد.
ضعف مدیریتی اداره کل حفاظت محیط زیست، کمبود منابع، و نبود هماهنگی بین‌سازمانی، این گنجینه طبیعی را در آستانه نابودی قرار داده است.
وزارت جهاد کشاورزی نیز، با وجود نقش کلیدی‌اش، در مدیریت پایدار منابع طبیعی ناکام مانده است.
حفاظت از محیط زیست لرستان نه‌تنها برای مردم این استان، بلکه برای پایداری اکوسیستم کل ایران حیاتی است.
عزم ملی، تخصیص منابع کافی و مشارکت جامعه می‌تواند این میراث ارزشمند را برای نسل‌های آینده حفظ کند.
نویسنده: زهرا سمنگان، پایگاه خبری سرخط
پایان پیام/
